Drezdeńska Galeria Starych Mistrzów obfituje w prace artystów z całej Europy, może nawet zaryzykowałbym stwierdzenie, iż dzięki regularnym wizytom w tym muzeum byłoby możliwe poznanie historii malarstwa europejskiego od późnego średniowiecza po klasycyzm bez jakiegokolwiek podręcznika. To chyba jednak lekka przesada. Pozwalam sobie na krótkie przypomnienie sześciomiesięcznego pobytu w Dreźnie od kwietnia do września 2009 r., a dokładniej słonecznego majowego dnia, kiedy, nie po raz pierwszy zresztą, odwiedziłem drezdeńską Galerię Starych Mistrzów. Francesco del Cossa był malarzem epoki Quattrocenta związanym głównie z Ferrarą. W 1470 r. przeniósł się do Bolonii, gdzie z jego pracowni wyszło kilka wybitnych prac. Należy do nich prezentowane Zwiastowanie, wykonane na zamówienie bolońskiej Chiesa dell'Osservanza. Nawet bez znajomości przekazów historycznych odnoszących się do obrazu, można przynajmniej hipotetycznie określić z jakiego kręgu wywodził się jego leceniodawca. Tytułowe Zwiastowanie stanowi obraz środkowy dawnej, obecnie rozmontowanej nastawy ołtarzowej. Wmontowana we wspólną ramę predella przedstawia horyzontalnie rozbudowaną Adorację Dzieciątka oraz Pokłon pasterzy. Skrzydła, aktualnie eksponowane w hiszpańskich zbiorach Thyssen-Bornemisza obrazują św. Franciszka i św. Klarę. Wybór właśnie tych Świętych do programu ikonograficznego dawnego tryptyku sugeruje zleceniodawcę z kręgu franciszkańskiego, czyli w tym przypadku - mnichów z klasztoru Obserwantów w Bolonii. W konstrukcji przestrzeni i proporcjach postaci, w odróżnieniu od predelli, dominuje wertykalizm. Właściwe ramy kompozycyjne tworzy renesansowa architektura - rodzaj portyku z widocznymi dwiema półkolistymi arkadami wspartymi na masywnych filarach ozdobionych marmoryzowanymi płycinami. Wertykalizmu przysparza umieszczona na pionowej osi symetrii kanelowana kolumna kompozytowa, również marmoryzowana lub wykonana z prawdziwego marmuru. Trudno jednak na podstawie samego oglądu obrazu ocenić rodzaj użytego materiału, jest to możliwe jedynie po dotknięciu, kiedy wyczuwa się znamienny dla marmuru chłód. Gdyby jednak obraz wyszedł spod pędzla Leonarda da Vinci, to kto wie, czy nawet gruntowne studia materiału, dążące do jak najwierniejszego odtworzenia na desce lub płótnie i w tym wypadku nie zaowocowałyby "zobrazowaniem" chłodu kamienia marmurowego, a może nawet osiadającej na nim wilgotności powietrza? (sic!). Jednak ferraryjsko-boloński malarz Francesco del Cossa, w żadnym razie nie umniejszając poziomu jego sztuki, nie dorównywał mistrzowi Leonardo. Zwiastujący Archanioł i przyjmująca nowinę o przyszłym Boskim macierzyństwie Maria Panna, ujęci zostali naprzeciw siebie en trois quarts. Uniesiona prawa ręka Archanioła biegnie po tej samej linii diagonalnej co obnażona jego stopa, z punktem zbiegu tej samej linii w prawym górnym rogu kompozycji. Widoczny na pierwszym planie portyk oraz umieszczone na dalszym planie budowle wykreślone zostały według klarownych zasad perspektywy, której linie wydają się zbiegać dokładnie w punkcie przecięcia dwu diagonalnych linii poprowadzonych od dolnych i górnych naroży kompozycji. Na widocznym przez jedną z arkad niebie objawia się Bóg Ojciec, jednak nie biją odeń promienie Niebiańskiej Światłości, przez co całość obrazu nieco traci charakter mistycznego objawienia, stając się tym samym bardziej "namacalna" dla odbiorcy. Nie da się wykluczyć, iż wynikało to z przeznaczenia dawnego tryptyku dla kościoła franciszkanów, zakonu, którego klasztory z reguły znajdowały się w historycznych centrach miast i odwiedzane były przez liczne rzesze świeckich wiernych. Przeto zasadne wydawało się "uprzystępnienie" obrazowej interpretacji sceny odbiorcom z rozmaitym poziomem wykształcenia.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz